Spis treści

I.       Wstęp. 3

II.     Podstawy prawne. 5

III.    Charakterystyka pieczy zastępczej na terenie Powiatu Pińczowskiego. 5

IV.    Limity rodzin zastępczych zawodowych na lata 2012 – 2014. 8

V.     Cele Programu i zadania do realizacji 8

VI.    Infrastruktura Powiatu Pińczowskiego w zakresie pomocy rodzinie. 11

VII.  Źródła finansowania. 11

VIII. Realizatorzy Programu. 12

IX.    Monitoring i ewaluacja Programu. 12

       I.            Wstęp

W dniu 1 stycznia 2012 roku weszła w życie ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zgodnie z jej brzmieniem, wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych to zespół planowych działań mających na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji. System pieczy zastępczej natomiast to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców.

            Obowiązek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej został ustawowo nałożony na jednostki samorządu terytorialnego oraz na organy administracji rządowej.

            Piecza zastępcza sprawowana jest w formie rodzinnej bądź instytucjonalnej. Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:

1.      Rodzina zastępcza:

a)      spokrewniona

b)     niezawodowa

c)      zawodowa,  w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna

2.      Rodzinny dom dziecka.

Do  głównych celów pieczy zastępczej należy:

1.      Realizacja planu pomocy z rodziną lub, gdy nie jest to możliwe – dążenie do przysposobienia dziecka.

2.      Przegotowanie dziecka do:

a)      godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia,

b)     pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki,

c)      nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych.

3.      Zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno – rekreacyjnych.

Do zadań własnych powiatu należy przede wszystkim:

1. Opracowanie i realizacja 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych;

2. Zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych;

3. Organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia;

4. Tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych;

5. Prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego
o zasięgu ponadgminnym;

6. Organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka, rodzin pomocowych i dyrektorów placówek opiekuńczo wychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego;

7. Organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej;

8. Powoływanie centrów administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczo - wychowawczych;

9. Wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej;

10. Zapewnienie przeprowadzenia przyjętemu do pieczy zastępczej dziecku niezbędnych badań lekarskich;

11. Prowadzenie rejestru danych osobowych kandydatów na rodziny zastępcze bądź osób pełniących funkcję rodziny zastępczej;

12. Kompletowanie we współpracy z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej dokumentacji

związanej z przygotowaniem dziecka do umieszczenia w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka;

13. Finansowanie świadczeń pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, itp., pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym, szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego;

14. Sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej,
z zastosowaniem systemu teleinformatycznego;

15. Przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji o zaległości z tytułu nieponoszenia opłaty za pobyt dziecka w piczy zastępczej.

Aby lokalny system wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przynosił pożądane efekty należy położyć szczególny nacisk na profilaktykę oraz pracę z rodziną biologiczną. Umieszczenie dziecka w systemie pieczy zastępczej ma być ostatecznością, po wykorzystaniu wszystkich możliwych form wsparcia rodziny naturalnej.

Stąd też potrzeba opracowania Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej, który z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań nakreśli kierunki działań, których głównym celem będzie zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc w rodzinnych i instytucjonalnych formach opieki zastępczej, właściwych warunków oraz stosownych środków finansowych.

   II.            Podstawy prawne

            Działania z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zawarte
w niniejszym Programie, podejmowane są i realizowane w oparciu o następujące przepisy prawne:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz. U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483 z późń. zm.);

2. Konwencja o Prawach Dziecka;

3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym ( t. j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.1592 z późn. zm.);

4. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ( Dz. U. Nr 149, poz. 887 z późń. zm.);

5. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( t. j. Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm. );

6. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej ( Dz. U. z 2011r. Nr 292, poz. 1720)

III.            Charakterystyka pieczy zastępczej na terenie Powiatu Pińczowskiego

Rodzina piecza zastępcza jest formą tymczasowej opieki nad dzieckiem. W sytuacji, kiedy dziecko nie może wychowywać się w swojej rodzinie biologicznej, najlepszym wyjściem jest zapewnienie mu opieki rodzinnej w rodzinie zastępczej: spokrewnionej, niezawodowej, zawodowej lub w rodzinnym domu dziecka.

Dziecko może pozostać w rodzinie zastępczej do osiągnięcia pełnoletności,
a w przypadku podjęcia dalszego kształcenia – nie dłużej niż do 25 r. ż, ale również, w wyniku zmiany sytuacji prawnej (przywrócenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej), może ustać potrzeba sprawowania dalszej pieczy zastępczej. Kandydaci na rodziny zastępcze, podejmując decyzję o utworzeniu rodziny zastępczej, muszą posiadać świadomość czasowości opieki nad dzieckiem, brać pod uwagę i akceptować możliwość powrotu dziecka do rodziny biologicznej lub umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej.

Jeśli rodzice biologiczni nie mogą wypełniać wobec swego dziecka funkcji opiekuńczo-wychowawczych, oznacza to, że zostali trwale lub czasowo pozbawieni władzy rodzicielskiej albo władza ta została im ograniczona lub zawieszona. Najczęściej do rodziny zastępczej trafiają dzieci rodziców o ograniczonej i zawieszonej władzy rodzicielskiej.

Na terenie powiatu pińczowskiego funkcjonuje obecnie 40 rodzin zastępczych, w których umieszczone jest 62 dzieci. W większości są to rodziny spokrewnione z dzieckiem, dwie rodziny są niespokrewnione z dziećmi i przebywa w nich 5 wychowanków. Funkcjonuje jedna zawodowa niespokrewniona wielodzietna rodzina zastępcza, w której umieszczone jest
5 dzieci. 

Wykres nr 1 obrazuje liczbę rodzin zastępczych na terenie Powiatu Pińczowskiego oraz liczbę dzieci przebywających w tych rodzinach w latach 2000 -2011.

Wykres nr 1 . Liczba rodzin zastępczych i dzieci w nich umieszczonych w Powiecie Pińczowskim
w latach 2000-2011.

Powiat Pińczowski składa się z  pięciu gmin: Pińczów, Kije ,Działoszyce, Złota i Michałów. Większość rodzin zamieszkuje tereny wiejskie Powiatu Pińczowskiego. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące miejsca zamieszkania rodzin zastępczych i dzieci w nich umieszczonych z podziałem na gminy.

Tabela I. Rozmieszczenie rodzin zastępczych w poszczególnych gminach.

Rodzina zastępcza spokrewniona otrzymuje miesięcznie pomoc w kwocie 658,80 zł na jedno dziecko w wieku od 7 do 18 lat pomniejszoną o 50% dochodów dziecka natomiast na dzieci do lat 7 niepełnosprawne otrzymuje pomoc w wysokości 988,20 zł pomniejszoną o 50% dochodów dziecka. Rodziny niespokrewnione i zawodowe otrzymują na każde dziecko umieszczone dodatkowo kwotę 164,70 zł. Pełnoletni wychowankowie otrzymują 494,10 zł miesięcznie. Koszty za 2011 rok wydatkowane na rodziny zastępcze oraz pełnoletnich wychowanków tych rodzin zawiera tabela II.

Tabela II. Wydatki na rodziny zastępcze w 2011 roku.

Najrzadziej do rodzin zastępczych trafiają niemowlęta i dzieci do 3 roku życia. Struktura wiekowa dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych przedstawia się
w sposób następujący:

Wykres nr 2. Struktura wiekowa dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych.

            Dzieci do 18 roku życia umieszczone w rodzinach zastępczych w większości przebywają pod opieką małżeństw. Stan cywilny rodzin zastępczych przedstawia poniższy wykres.

Wykres nr 3. Stan cywilny rodzin zastępczych w Powiecie Pińczowskim

 IV.            Limity rodzin zastępczych zawodowych na lata 2012 – 2014

Limit rodzin zawodowych na lata 2012 – 2014 został określony na podstawie danych uzyskanych z poszczególnych gmin powiatu oraz rozeznanych potrzeb i praktyki w zakresie umieszczania dzieci w pieczy zastępczej i przedstawia się następująco:

    V.            Cele Programu i zadania do realizacji

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pińczowie jako cel główny Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej w Powiecie Pińczowskim zakłada rozwój rodzinnych form pieczy zastępczej.

Cele szczegółowe:

1. Zorganizowanie kompleksowego systemu rodzinnej pieczy zastępczej

2. Wspieranie rodzin zastępczych funkcjonujących na terenie powiatu

3. Zapewnienie wszechstronnej pomocy usamodzielniającym się wychowankom rodzinnej
i instytucjonalnej pieczy zastępczej

4. Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej

Cel szczegółowy nr 1 - Zorganizowanie kompleksowego systemu rodzinnej pieczy zastępczej

Kierunki działań:

1.      Wdrażanie projektów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej w Powiecie Pińczowskim.

2.      Promowanie w środowisku lokalnym zastępczych form opieki rodzinnej.

3.      Tworzenie zawodowych i niezawodowych rodzin zastępczych.

4.      Realizacja procesu diagnostyczno – kwalifikacyjnego kandydatów na rodziców zastępczych.

5.      Wspieranie rodziców zastępczych w wypełnianiu funkcji wychowawczych.

Oczekiwane efekty:

1.      Doskonalenie form pieczy zastępczej w powiecie pińczowskim.

2.      Postrzeganie rodzin zastępczych jako „wspierających” system pomocy społecznej.

3.      Wzrost liczby rodzin zastępczych niezawodowych i zawodowych.

4.      Pomoc specjalistyczna dla rodzin zastępczych.

5.      Wzrost świadomości rodziców zastępczych w pełnieniu funkcji wychowawczych.

Cel szczegółowy nr 2 - Wspieranie rodzin zastępczych funkcjonujących na terenie powiatu

Kierunki działań:

1. Pomoc dzieciom umieszczonym w pieczy zastępczej oraz osobom tworzącym rodzinną pieczę zastępczą w przezwyciężaniu problemów związanych z opieką nad małoletnimi przebywającymi pod ich opieką.

2. Współpraca z organizacjami działającymi na rzecz rodzicielstwa zastępczego.

3. Udział w szkoleniach i konferencjach w zakresie pomocy dziecku i rodzinie.

Oczekiwane efekty: 

1. Udzielanie pomocy specjalistycznej dla rodzin zastępczych i wychowanków oraz wdrażanie innowacyjnych metod pracy z rodzina problemową.

2. Wsparcie rodzin zastępczych przez organizacje pozarządowe.

3. Poznanie i wdrożenie dobrych rozwiązań w obszarze pomocy rodzinie i dziecku
w środowisku społecznym.

Cel szczegółowy nr 3 - zapewnienie wszechstronnej pomocy usamodzielniającym się wychowankom rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej

Kierunki działań:

1. Wczesne przygotowanie wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych rodzin zastępczych do usamodzielnienia.

2. Podejmowanie w środowisku lokalnym działań mających na celu kształtowanie pozytywnego wizerunku wychowanka placówki opiekuńczo – wychowawczej .

3.   Nauka umiejętności poruszania się na rynku pracy.

4.   Przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie i kontynuację nauki.

5. Współpraca instytucji w powiecie pińczowskim na rzecz kompleksowego wsparcia usamodzielnianego wychowanka.

6. Współpraca z organizacjami pozarządowymi wspierającymi wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych.

Oczekiwane efekty:

1.   Dobre przygotowanie wychowanka do procesu usamodzielnienia.

2.   Pozytywny wizerunek wychowanka w społeczności lokalnej.

3.   Nabycie umiejętności prospołecznych.

4.   Nabycie umiejętności poruszania się na rynku pracy.

5.   Wsparcie materialne wychowanka startującego w dorosłość.

6.   Wsparcie usamodzielnianych wychowanków zgodnie z kompetencjami instytucji.

7. Wsparcie wychowanków placówek opiekuńczo - wychowawczych w ramach zadań statutowych organizacji pozarządowych.

Cel szczegółowy nr 4 - wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej.

Kierunki działań:

1. Wzbudzanie i podtrzymywanie motywacji rodzin biologicznych do współpracy na rzecz powrotu dziecka do rodziny.

2.  Wsparcie psychologiczno – pedagogiczne rodziców biologicznych.

3.  Uświadomienie rodzicom biologicznym i dzieciom ich ról społecznych .

4. Współpraca i koordynacja lokalnych instytucji i służb na rzecz aktywizacji rodziny naturalnej w celu poprawy własnej sytuacji życiowej oraz zmiany trybu życia.

Oczekiwane efekty:

1.  Wzrost liczby dzieci powracających pod opiekę biologicznych rodziców.

2. Motywowanie rodziców biologicznych do prawidłowego pełnienia funkcji opiekuńczo - wychowawczych.

3. Nabycie umiejętności prawidłowego pełnienia ról społecznych.

4. Poprawa sytuacji życiowej rodzin biologicznych umożliwiająca powrót dziecka.

 VI.            Infrastruktura Powiatu Pińczowskiego w zakresie pomocy rodzinie

            Na terenie powiatu pińczowskiego wykorzystywane są różnorodne formy wspierające rodzinę i dziecko w różnych aspektach, począwszy od pomocy w środowisku lokalnym świadczonej przez samorządy gminne, organizacje pozarządowe i inne instytucje wspierające rodzinę poprzez formy samopomocy na szczeblu powiatowym, aż do rodzinnej
i instytucjonalnej opieki zastępczej, czyli rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo – wychowawczych, realizowanej przez samorząd powiatowy.

Na terenie Powiatu Pińczowskiego funkcjonują m.in.:

1.      Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pińczowie

2.      Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Pińczowie

3.      Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Działoszycach

4.      Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kijach

5.      Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Złotej

6.      Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Michałowie

7.      Powiatowy Urząd Pracy w Pińczowie

8.      Dom Pomocy Społecznej w Pińczowie

9.      Powiatowy Środowiskowy Dom Samopomocy w Pińczowie

10.  Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Pińczowie

11.  Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pińczowie

12.  Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Pińczowie

13.  Warsztat Terapii Zajęciowej w Pińczowie

14.  Stowarzyszenie Rodzin, Przyjaciół Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej "Świetlik"
w Pińczowie

15.  Stowarzyszenie Młodzieży Europejskiej w Pińczowie

16.  Pińczowski Ośrodek Trzeźwości w Pińczowie

VII.            Źródła finansowania

Działania zawarte w Powiatowym Programie Rozwoju Pieczy Zastępczej finansowane będą z:

1.      Budżetu województwa

2.      Budżetu powiatu

3.      Budżetu samorządów gmin

4.      Administracji rządowej

5.      Organizacji pozarządowych

6.      Środków zewnętrznych

7.      Odpłatności rodziców biologicznych.

VIII.            Realizatorzy Programu

            Realizatorem Programu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pińczowie przy współpracy:

1.      Starostwa Powiatowego w Pińczowie

2.      Sądu

3.      Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Pińczowie

4.      Służby zdrowia

5.      Placówek opiekuńczo - wychowawczych

6.      Ośrodków Pomocy Społecznej z terenu Powiatu Pińczowskiego

7.      Policji

8.      Rodzin zastępczych i rodzin pomocowych

 IX.            Monitoring i ewaluacja Programu

            Koordynatorem Programu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pińczowie.  Monitorowanie Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej w Powiecie Pińczowskim na lata 2012 - 2014 odbywać się będzie na podstawie sporządzanej sprawozdawczości
z wykonania zadań oraz analizy zbieranych informacji na temat realizacji działań ujętych
w Programie. Informacje te będą przedkładane Radzie Powiatu i Zarządowi Powiatu
w corocznym sprawozdaniu z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie
w Pińczowie.

            Program ma charakter otwarty i będzie podlegał ewaluacji w zależności od pojawiających się potrzeb i możliwości finansowych powiatu w zakresie rozwoju pieczy zastępczej.

Wiceprzewodniczący

Rady Powiatu

Ryszard Barna